Với hàng trăm năm lịch sử hình thành và phát triển, những giá trị tinh túy đã được truyền lại qua thế hệ lễ cúng bến nước là một trong những nét đẹp văn hóa truyền thống đặc biệt của người dân tộc thiểu số. Trong lễ cúng bến nước (định nghĩa bến nước), đồng bào sẽ thể hiện lòng tôn kính sâu sắc tới tinh thần linh thiêng của tổ tiên, nhờ hòa mình vào không gian thiêng liêng để tạ ơn và cầu bình an, may mắn cho tương lai. Lễ cúng bến nước không chỉ là ngày hội của người dân tộc thiểu số, mà còn là dịp để chúng ta – những người đến từ nhiều vùng miền, nhiều dân tộc, cùng đồng lòng hiểu biết và trân trọng những giá trị văn hóa độc đáo này.
Ý nghĩa của lễ cúng bến nước
Lễ cúng bến nước là một trong những phong tục tập quán xuất hiện từ lâu đời của đồng bào các dân tộc thiểu số ở Gia Lai nhằm tạ ơn thần nước về kết quả mà mùa màng của vụ trước và những sự may mắn trong năm cũ; đồng thời cầu cho mưa thuận, gió hòa, mùa màng tốt tươi, cầu sức khỏe và sự ấm no đầy đủ cho mọi nhà ở trong buôn làng. Lễ cúng bến nước cũng là một hình thức để sinh hoạt văn hóa cộng đồng, mang ý nghĩa quan trọng và ảnh hưởng lớn đối với đời sống tâm linh của các tộc người thuộc vùng Tây Nguyên. Trong tâm trí của họ, họ sẽ luôn coi nước là quan trọng, là cái vốn quý nhất, không có nước sẽ không thể sống. Vì vậy họ luôn tôn thờ thần nước như là tôn thờ tổ tiên của mình. Từ đó đã xuất hiện những điều kiêng kỵ rất nghiêm ngặt như: trong suốt những ngày diễn ra lễ cúng những người trong buôn không được đi rẫy, đi rừng, không được ra bến để lấy nước cho đến khi mà thầy cúng hoàn thành xong nghi lễ.
Xem: Tin Gia Lai Tổng Hợp
Nghi thức tạ ơn của người dân tộc Gia Lai
Lễ cúng bến nước thường sẽ là do người chủ bến nước của buôn làng đứng ra tổ chức nhưng đây được coi là việc chung của cả buôn và được già làng sẽ trực tiếp phân công, huy động mọi thành viên trong buôn làng cùng nhau tham gia. Thường khoảng vài ba ngày trước khi lễ cúng tổ chức, già làng sẽ chọn ngày thông báo cho mọi người tập trung để dọn vệ sinh buôn làng và khu vực phía xung quanh bến nước. Trong ngày lễ cúng diễn ra, từ sáng sớm mọi người trong buôn làng đã có mặt đông đủ ở tại nhà chủ bến nước, theo sự phân công trước đó của già làng.
Lễ vật dùng trong lễ cúng bến nước thường sẽ là các con vật như: dê, gà hay heo và rượu cần. Tùy thuộc vào điều kiện kinh tế của gia chủ và mỗi buôn làng hay tập tục của mỗi dân tộc mà có thể sẽ làm to nhỏ khác nhau. Sau khi lễ vật đã được chuẩn bị xong, thầy cúng và vợ chồng chủ bến nước sẽ kiểm tra lại một lần cuối, tiếp theo mọi người trong giàn sẽ chiêng tấu bài “Gọi về sum họp” để báo tổ tiên về sự có mặt đông đủ của tất cả con cháu trong buôn và mời gọi thần linh về đây dự lễ.
Khám phá: Đàn T’Rưng Gia Lai
Phần lễ của lễ cúng bến nước
Lễ cúng bến nước thường sẽ gồm có 3 phần, phần thứ nhất sẽ cúng tại bến nước, phần tiếp theo là cúng tại hàng rào mà trước khi mang nước đem vào nhà và cuối cùng là cúng tại nhà chủ của bến nước.
- Tại bến nước, thầy cúng sẽ chọn chỗ đất bằng phẳng nằm trên bờ nơi có dòng nước đang chảy rồi bày lễ vật và đọc lời khấn. Cứ sau mỗi một lần cúng, thầy cúng sẽ lại tưới tiết heo vô rượu xung quanh, đổ tất cả xuống dòng nước để gọi mời thần nước cùng các vị thần những chốn lân cận về đây hưởng lễ vật dâng cúng.
- Sau khi lễ cúng ở bến nước kết thúc, họ tiếp tục quay về làng để làm lễ tại hàng rào của bến nước, tại đây thầy cúng sẽ cầu Yàng coi giữ bến nước và đuổi tà ma, ác quỷ, đuổi những cái đói cái nghèo đi xa mang lại cái no, cái giàu đến cho tất cả mọi người, mọi nhà và những điều tốt lành về buôn làng. Đồng thời, cũng để báo cho người trong buôn biết lễ cúng bến nước cũng đã xong, mọi người được phép đi ra bến lấy nước hoặc là đi rừng, đi rẫy.
- Sau khi nghi thức cúng tại hàng rào được thực hiện xong, thầy cúng tiếp tục vào nhà để làm lễ cúng cầu sức khỏe cho chủ bến nước và cả gia đình. Các lễ vật lúc này sẽ được bày ra thầy cúng sẽ trao vòng đồng và cần rượu cho chủ của bến nước rồi sau đó đọc lời khấn cầu. Lúc này nước sẽ được các cô gái gùi mang về đổ vào các ché rượu sao cho thật đầy. Vợ chồng chủ bến nước sẽ cầm cần rượu để uống trước, tiếp đến là anh em bên vợ, bên chồng, những bà con trong buôn làng và khách gần xa.
Lễ cúng bến nước không chỉ là nét đẹp văn hóa truyền thống của người dân tộc thiểu số ở Gia Lai, mà còn là một bài học vô giá về sự kiêu hãnh và sự tự hào với nguồn gốc của họ. Những giá trị tôn thờ tổ tiên, tôn vinh tự nhiên và duy trì gắn kết cộng đồng đã truyền qua hàng thế kỷ. Khi bạn đến và tham dự lễ cúng bến nước, chúng ta đã được trải nghiệm không chỉ là nét đẹp văn hóa độc đáo mà còn là một món quà tinh thần tuyệt vời mà đồng bào dân tộc thiểu số tặng cho bạn. Hãy theo dõi những bài viết của Tin Tức Gia Lai để từ đó có thêm nhiều kiến thức về văn hóa và truyền thống đáng trân trọng của người dân tộc thiểu số ở Gia Lai.
