Lễ bỏ mả ở Gia Lai là một phần quan trọng trong các nghi lễ truyền thống của dân tộc Jrai (người Gia Rai). Lễ Bỏ mả là thời điểm để chúng ta nhìn lại quá trình sống của người thân đã mất, để tôn vinh họ và tạo điều kiện để họ được tiếp tục cuộc hành trình trên nẻo đường tương lai. Trên hành trình này, chúng ta không cô đơn, vì trong lòng chúng ta vẫn còn chất đầy tình yêu và sự gắn kết với người đã khuất. Người Jrai, một trong những dân tộc đã từng trải qua nhiều khó khăn và gian truân trong lịch sử dài của mình. Nhưng qua những năm tháng, họ đã truyền tụng và gìn giữ những giá trị văn hóa, tôn giáo và truyền thống của mình một cách kiên cường và tự hào.
Lễ bỏ mã nghi lễ linh thiêng người Gia Rai
Người Gia Rai có quan niệm rằng nếu một người trong làng qua đời sẽ được chôn trong một ngôi mộ tạm. Hằng ngày, những người thân trong gia đình cho người chết “ăn uống” qua một chiếc ống cắm sâu xuống dưới mộ. Họ tin, nếu chưa làm lễ bỏ mả dành cho người thân, thì dù đã mất, người thân vẫn còn ở đâu đây, cũng cần phải ăn uống và trở về nhà giúp đỡ gia đình. Họ chỉ thực sự bước sang thế giới bên kia khi đã được làm lễ bỏ mả.
Để chuẩn bị tiễn người khuất trong lễ bỏ mả của người Gia Rai, người dân thường vô rừng lấy gỗ, tre, mây, song hay cỏ tranh mang về để dựng các phần của nhà mồ. Sau đó, người sống sẽ đem tài sản được phân chia tại nhà ra nhà mồ để chôn cùng, gồm những đồ vật quý như chiêng, vòng cườm… và các đồ dùng trong đời sống sinh hoạt hằng ngày như nồi, tô hay chén bát. Số của cải này sẽ tùy thuộc vào sự giàu hay nghèo của mỗi một gia đình mà người chết sẽ được chia khác nhau. Ngoài những đồ vật mà người sống mang đến mồ, có một thứ đặc biệt hơn là người sống làm cho người chết những bức tượng gỗ để cắm xung quanh nhà mồ. Tùy vào độ tuổi người chết mà tạo những tượng khác nhau người chết già thì tạc hình người ngồi chống cằm, hay ngồi hút thuốc, còn trẻ em thì thường sẽ tạc hai đứa trẻ ôm nhau đùa giỡn.
Ở một số vùng, người Gia Rai tạo những tượng nam nữ giao hoan, mang trong mình ý nghĩa phồn thực, khát vọng về một sự sinh sôi nảy nở. Làm nhà mồ sẽ là công việc của người đàn ông. Phụ nữ chỉ tham gia để phục vụ cơm nước cho những người làm ở nhà mồ. Công việc làm nhà mồ sẽ được tiến hành tại khu nghĩa địa. Thường người Gia Rai chuẩn bị hơn cả tuần, đôi khi kéo dài gần cả tháng mới xong nhà mồ. Người dân trong bản sẽ giúp đỡ cho gia chủ dựng nhà mồ.
Đọc thêm Tin Gia Lai
Phần lễ của nghi lễ bỏ mả ở Gia Lai
Lễ Bỏ mả sẽ gồm có 3 bước: lễ dựng lại phần nhà mồ, lễ bỏ mả và lễ giải phóng. Lễ Bỏ mả thường sẽ được diễn ra vào buổi chiều, cuộc trình diễn lớn quanh nhà mồ sẽ được bắt đầu. Sau khi già làng làm lễ cúng, thân nhân của người đã khuất vào nhà mồ khóc than một lần cuối với những người đã chết. Những tiếng cồng chiêng, tiếng trống bắt đầu nổi lên, đoàn rước sẽ gồm những người đánh khiên và người đánh trống, đánh cồng chiêng, những người đeo mặt nạ, trình diễn những con rối, phụ nữ múa những động tác họ đi vòng quanh nhà mồ biểu diễn theo tiếng nhạc. Trang phục của những người tham gia rất trang nghiêm và sặc sỡ tôn lên nét đẹp văn hóa. Sau khi làm lễ giải phóng thì người sống sẽ không còn ràng buộc gì đối với người chết. Họ có thể lấy vợ, lấy chồng hay dự những cuộc vui của những dân làng. Đến đây Lễ Bỏ mả cũng sẽ chấm dứt, ngôi nhà mồ cũng sẽ bị bỏ luôn.
Ẩm thực của người Jrai trong lễ bỏ mả
Đến với lễ Bỏ mả người Gia Rai là đến với phần không gian ẩm thực đặc sắc mang đậm nét văn hóa của người dân tộc. Đây là bữa ăn rất đông người tham dự với các món như: Cơm lam, thịt nướng hay canh và món rượu cần. Bên cạnh các món ăn này thì loại thức ăn được làm từ rau hay bột cũng là một nét đẹp ẩm thực đặc trưng. Bột gạo giã rồi quấy chung với các loại rau rừng hay thịt tạo thành món canh đặc sệt là một trong những món ăn khá phổ biến không thể thiếu trong những ngày lễ tết của người Gia Rai.
Với việc tạo ra một không gian trang nghiêm và tráng lệ, Lễ bỏ mả ở Gia Lai là dịp để chúng ta cùng nhau chia sẻ nỗi đau và tiếp tục cuộc hành trình tâm linh của người thân. Hãy cùng nhau tôn vinh dân tộc Jrai và sự đa dạng văn hóa của Việt Nam. Cùng chia sẻ những kiến thức của Tin Tức Gia Lai đến với mọi người để biết thêm về những nét đẹp đặc trưng của những con người nơi đây.
